Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana: ज्येष्ठ नागरिकांना सरकारची ‘विशेष भेट’; मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना जाहीर, काय आहेत पात्रता? फायदा कोणाला होणार? योजनेविषयी A ते Z माहिती एका क्लिकवर

Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana: ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहिण’ योजनेनंतर आता महाराष्ट्र सरकारने ‘मुख्यमंत्री तीर्थदर्शन योजना’ जाहीर केली आहे. योजनेअंतर्गत, 60 वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे नागरिक देशभरातील तब्बल 66 तीर्थक्षेत्रांना भेट देऊ शकतील. या योजनेचा आनंद घेणाऱ्या प्रवाशांना 30,000 रुपये पर्यंत सबसिडी देखील मिळेल.

मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी ‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना’ (Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana) जाहीर केली. यावेळी मुख्यमंत्री म्हणाले की, चारधाम यात्रा, माता वैष्णवी यात्रा, अमरनाथ यात्रा ही देशातील इतर धर्मियांची प्रमुख तीर्थक्षेत्रे आहेत आणि बहुतेक ज्येष्ठ नागरिक त्यांच्या आयुष्यात एकदा तरी त्यांना भेट देण्याचे स्वप्न पाहतात. तीर्थयात्रेला जाणे ही एक धार्मिक कृती म्हणून अंतर्निहित इच्छा आहे, परंतु गरीब आणि सामान्य कुटुंबातील नागरिकांना आर्थिक परिस्थिती, सहवासाचा अभाव आणि माहितीच्या अभावामुळे तसे करण्यास परवानगी नाही आणि अनेक वृद्ध लोक ती पूर्ण करत नाहीत. त्यांची तीर्थयात्रा स्वप्ने या योजनेद्वारे पूर्ण होणार आहेत. हे स्वप्न साकार करण्यासाठी सरकारने पुढाकार घेतला आहे. राज्यातील गोरगरीब समाजाची स्वप्ने साकार करण्यासाठी राज्य सरकार कठोर परिश्रम घेत आहे, याचा आम्हाला आनंद आहे.

सरकारची ‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना’ सुरू करण्यामागे काय हेतू आहे? (What is the motive behind starting Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

भारत हा विविधतेने नटलेला देश आहे. आपल्या देशात विविध धर्म आणि संप्रदायाचे लोक राहतात. महाराष्ट्रासह इतर राज्यातही अनेक तीर्थक्षेत्रे आहेत. महाराष्ट्र ही संतांची भूमी म्हणून ओळखली जाते. महाराष्ट्रात बहुतेक थोर संत आणि धर्मगुरूंचे निधन झाले. त्यांच्या कल्पना भारत आणि महाराष्ट्राच्या सीमेवर पसरल्या आणि त्यांना पवित्र भूमी म्हणून ओळखले जाते. महाराष्ट्राला वारकरी संप्रदायाची, भक्तीमार्गाची शतकानुशतके जुनी परंपरा आहे आणि लाखो लोक धर्म, सामाजिक कार्य आणि भक्तिमार्गासाठी प्रवास करतात.

दैनंदिन कर्तव्ये पार पाडतानाही त्यांना त्यांच्या देवतांची/देवतांची नावे आठवतात. चारधाम यात्रा, माता वैष्णोदेवी यात्रा, अमरनाथ यात्रा आणि इतर धर्मीयांचीही देशातील प्रमुख तीर्थक्षेत्रे आहेत. असे ठिकाण जे बहुतेक ज्येष्ठ नागरिक त्यांच्या आयुष्यात एकदा तरी भेट देण्याचे स्वप्न पाहतात. योग्यता म्हणून तीर्थयात्रा करण्याची मूळ इच्छा आहे. मात्र, सर्वसामान्य कुटुंबातील गरीब वृद्धांना आर्थिक अडचणी, सहवासाचा अभाव, अपुरी माहिती यामुळे तीर्थयात्रेची स्वप्ने साकार करता येत नाहीत. हे लक्षात घेऊन, सामान्य वृद्धांना देशातील प्रमुख तीर्थक्षेत्रांना भेट देणे सोपे व्हावे आणि आंतरिक शांती आणि आध्यात्मिक सुधारणा साधण्यासाठी, “मुख्य मंत्री तीर्थ दर्शन” (Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana) हे खास मोफत उपासना/दर्शनासाठी सुरू करण्यात आले आहे. 60 वर्षे व त्यावरील सर्व धर्मातील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी देशव्यापी कार्यक्रम सुरू करण्यात आला आहे.

फायदा कोणाला होणार? कार्यक्रमाची उद्दिष्टे काय आहेत? (Who will benefit from Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना’ ही मोहीम राज्यातील सर्व धर्मातील ज्येष्ठ नागरिकांची, म्हणजे ६० वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या, भारतातील तीर्थक्षेत्रांना भेट देण्याची इच्छा पूर्ण करण्यासाठी सुरू करण्यात आली. राज्यातील ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत तीर्थयात्रा उपलब्ध करून देणे हा ‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना’ सुरू करण्याचा मुख्य उद्देश आहे.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेच्या तरतुदी काय आहेत? (What are the provisions of Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana?)

महाराष्ट्र आणि भारतातील प्रमुख तीर्थक्षेत्रांचा या योजनेत समावेश करण्यात आला आहे. तीर्थक्षेत्रांची यादी परिशिष्ट “अ” आणि “ब” मध्ये दर्शविली आहे. वरील यादीतील ठिकाणांची संख्या कमी किंवा वाढवली जाऊ शकते. पात्र व्यक्ती या योजनेंतर्गत नियुक्त केलेल्या तीर्थक्षेत्रांपैकी एकावर तीर्थयात्रा करण्यासाठी योजनेअंतर्गत एकवेळच्या सवलतीचा लाभ घेऊ शकतात. याव्यतिरिक्त, प्रति व्यक्ती प्रवास खर्चाची कमाल मर्यादा 30,000 रुपये आहे. यात प्रत्यक्ष सहलीचे सर्व पैलू, भोजन, निवास इत्यादींचा समावेश असेल.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना सुरू करण्यासाठी कोणत्या पात्रता आवश्यक आहेत? (Eligibility Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

• लाभार्थी महाराष्ट्राचा रहिवासी असणे आवश्यक आहे
• 60 आणि त्याहून अधिक वयाचे ज्येष्ठ
• लाभार्थी कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 250,000 रुपयांपेक्षा जास्त नसावे.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेसाठी” कोण पात्र नाही? (Who is not eligible for Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

• त्यांचे कुटुंबीय आयकर भरणारे आहेत.
• ज्या सदस्यांच्या कुटुंबातील सदस्य सरकारी विभाग/उद्योग/बोर्ड/सरकार किंवा भारताच्या राज्य सरकारी स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये नियमित/कायम कर्मचारी म्हणून कार्यरत आहेत किंवा सेवानिवृत्तीनंतर निवृत्तीवेतन प्राप्त करत आहेत ते या योजनेच्या लाभांसाठी पात्र असणार नाहीत. दरम्यान, आउटसोर्स कर्मचारी, स्वयंसेवक आणि 2.5 लाख रुपयांपर्यंत कमावणारे कंत्राटी कर्मचारी या योजनेसाठी पात्र असतील.
• कुटुंबातील सदस्य सध्याचे किंवा माजी खासदार/खासदार आहेत.
• कुटुंबातील सदस्य भारत सरकार किंवा राज्य सरकारचे अध्यक्ष/उपाध्यक्ष/संचालक/बोर्ड/कंपनी/एंटरप्राइजचे सदस्य आहेत.
• कुटुंबातील सदस्याच्या नावावर नोंदणीकृत चारचाकी वाहन (ट्रॅक्टर वगळून) मालकीचे.
• प्रवासासाठी शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या तंदुरुस्त असणे आवश्यक आहे आणि क्षयरोग, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, कोरोना, थ्रोम्बोसिस, मानसिक आजार, कुष्ठरोग इत्यादी कोणत्याही संसर्गजन्य रोगांपासून मुक्त असणे आवश्यक आहे.
• अर्जासोबत, ज्येष्ठ नागरिकांनी सरकारी वैद्यकीय अधिकाऱ्याकडून सर्वसमावेशक वैद्यकीय तपासणी केल्यानंतर व्यक्तीची तब्येत चांगली असल्याचे आणि प्रस्तावित प्रवासासाठी योग्य असल्याचे प्रमाणपत्रही सादर करणे आवश्यक आहे. (हे प्रमाणपत्र प्रवासाच्या तारखेपासून 15 दिवसांपेक्षा जास्त नसावे)
• ज्या माजी अर्जदारांची मागील वर्षांमध्ये लॉटरीद्वारे निवड झाली होती परंतु प्रवासात सामील होण्यासाठी आमंत्रित करूनही प्रवास पूर्ण केला नाही ते देखील या कार्यक्रमासाठी पात्र नाहीत.
• जर एखादा अर्जदार/प्रवासी खोटी माहिती देऊन किंवा कोणतीही वस्तुस्थिती लपवून अर्ज केल्याचे आढळून आल्यास, त्यामुळे तो/तिला प्रवास करण्यास अपात्र ठरवले, तर तो/तिला कधीही योजनेच्या लाभांपासून वंचित ठेवले जाऊ शकते.
• योजनेच्या ‘पात्रता’ आणि ‘अपात्रता’ निकषांमध्ये सुधारणा करण्याची आवश्यकता असल्यास, शासनाच्या मान्यतेनंतर कारवाई केली जाईल.
  

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत? (Documents Are Required For Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

• योजनेचा लाभ घेण्यासाठी तुम्ही ऑनलाइन अर्ज करणे आवश्यक आहे.
• लाभार्थी आधार कार्ड/रेशन कार्ड
• महाराष्ट्र अधिवास प्रमाणपत्र/महाराष्ट्र जन्म प्रमाणपत्र. (लाभार्थीचा अधिवास पुरावा उपलब्ध नसल्यास, रेशनकार्ड, मतदार ओळखपत्र, शालेय पदवी प्रमाणपत्र, जन्म प्रमाणपत्र यांसारखी लाभार्थीची १५ वर्षे वयाच्या आधीची चार ओळखपत्रे/प्रमाणपत्रे स्वीकारली जातील.) सक्षम प्राधिकरणाने जारी केलेले उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र कुटुंब प्रमुखाचे प्रमाणपत्र (वार्षिक उत्पन्न रु. 2.5 लाख असणे आवश्यक आहे) किंवा पिवळे/केशरी रेशन कार्ड
• वैद्यकीय प्रमाणपत्र
• पासपोर्ट आकाराचा फोटो
• जवळच्या नातेवाईकाचा मोबाईल नंबर

योजनेसाठी अर्ज कसा आणि कुठे करावा? (How And Where To Apply For Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana)

• योजनेसाठी अर्ज पोर्टल/मोबाइल ॲप्लिकेशन/सेतू सुविधा केंद्राद्वारे ऑनलाइन भरता येतो.
• पात्र ज्येष्ठ या कार्यक्रमासाठी ऑनलाइन अर्ज करू शकतात.
• जे ऑनलाइन अर्ज भरू शकत नाहीत, त्यांना सेतू केंद्र अर्ज भरण्याची सुविधा पुरवते.
• अर्जाची संपूर्ण प्रक्रिया विनामूल्य असेल.
• अर्जदाराने वरील ठिकाणी वैयक्तिकरित्या जाणे आवश्यक आहे जेणेकरून फोटो काढता येतील आणि केवायसी पूर्ण होईल. हे करण्यासाठी, अर्जदारांनी खालील माहिती आणणे आवश्यक आहे…
• कुटुंब ओळखपत्र (रेशन कार्ड)
• तुमचे स्वतःचे आधार कार्ड

लाभार्थी कसे निवडले जाणार? Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana

जिल्हास्तरीय समित्यांद्वारे प्रवाशांची निवड पुढील प्रक्रियेनुसार केली जाईल.

• प्रत्येक गंतव्यस्थानाच्या प्रवासासाठी प्रदेशाच्या लोकसंख्येवर आणि अर्जदारांच्या संख्येवर आधारित अधिभारासह, प्रदेशानुसार कोटा वाटप केला जाईल.
• विहित कोट्यापेक्षा जास्त अर्जांच्या संख्येवर आधारित लॉटरीद्वारे (संगणक लॉटरी) प्रवाशांची निवड केली जाईल.
• अतिरिक्त 100% कोट्यासाठी प्रतीक्षा यादी देखील तयार केली जाईल.
• निवडलेल्या प्रवाशाने प्रवास न केल्यास, प्रतीक्षा यादीतील प्रवासी प्रवासासाठी पाठवू शकतो.
• समाज कल्याण विभाग, संचालक कार्यालय आणि सहाय्यक संचालक कार्यालयाच्या पोर्टलवर निवडलेले प्रवासी आणि प्रतीक्षा यादी
• सूचना फलकांवर आणि योग्य वाटतील अशा इतर मार्गांनी सूचना दिल्या जातील.
• केवळ निवडलेलेच तीर्थयात्रेला जाऊ शकतात. तो/ती इतर कोणासही सोबत आणू शकत नाही.
• जर पती-पत्नीने स्वतंत्रपणे अर्ज केला आणि ड्रॉइंगमध्ये एक जोडीदार निवडला असेल आणि दुसरा जोडीदार ड्रॉइंगमध्ये निवडला नसेल, तर आयुक्त,
• पुणे समाज कल्याण समिती त्यांना यात्रेला पाठवण्याचा निर्णय घेऊ शकते.

लाभार्थीच्या प्रवासाचे नियोजन कसे केले जाईल?

• जिल्हास्तरीय समितीने निवडलेल्या प्रवाशांची यादी समाज कल्याण आयुक्त, पुणे यांच्याकडे सुपूर्द करण्यात येणार आहे.
• निवडलेल्या प्रवाशांची यादी प्रवासासाठी अधिकृत टूर कंपनी/ट्रॅव्हल एजंटकडे सोपवली जाईल.
• नियुक्त अधिकृत टूर कंपनी/एजन्सी टूर ग्रुपच्या प्रस्थानाची व्यवस्था करेल.
• प्रवाशांच्या प्रवासासाठी कोणत्या सुविधा आवश्यक आहेत, कोणत्या सुविधा द्याव्यात, हे राज्य सरकार ठरवणार आहे.
• सर्व यात्रेकरूंनी स्वखर्चाने त्यांच्या गंतव्यस्थानी जावे.

लाभार्थ्यांनी प्रवास करताना अटी व शर्तींचे पालन केले पाहिजे (Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana terms and conditions)

• प्रवाशांना कोणत्याही प्रकारचे ज्वलनशील किंवा अंमली पदार्थ घेऊन जाण्यास मनाई आहे.
• देशाची प्रतिमा डागाळू नये म्हणून यात्रेकरूंनी सन्मानाने वागले पाहिजे.
• प्रवासी नियुक्त संपर्क अधिकारी/व्यवस्थापक यांच्या सूचनांचे पालन करतील.
• आम्ही प्रवाशांना वरील आचारसंहितेचे पालन करण्यास इच्छुक असल्याचे प्रतिज्ञापत्र देऊ.
• प्रवाशांनी विभागाने ठरवून दिलेल्या यंत्रणेला सहकार्य करावे आणि शिस्तीत सहकार्य करावे. कोणत्याही प्रवाशाच्या वागणुकीमुळे इतर प्रवाशांची गैरसोय होऊ नये.
• सर्वसाधारणपणे, ट्रेनमध्ये स्लीपरसाठी झोपण्याची वेळ रात्री 10 ते सकाळी 6 पर्यंत असते आणि प्रवासी त्यांच्या संबंधित स्लीपरमध्ये झोपतील.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना शासन निर्णय (mukhyamantri teerth darshan yojana gr pdf)